در اهمیت داوری

داوری امروزه یکی از مهمترین شیوه‌ی رفع خصومت و فصل دعاوی است که توانسته است در بسیاری از حوزه‌ها دادرسی قضایی را مطرود کند. سرعت بالا، محرمانه ماندن اطلاعات حرفه‌ای، ابتای بر تسالم و تصالح، تخصصی بودن و توجه داشتن به عرف خاص و مشکلات ناشی از احکام و … از ویژگی‌های منحصر به فرد داوری است که در باعث رشد و گسترش داوری در ایران شده است.

اما از سوی دیگر این نهاد در کشور ما چندان جایگاه متناسبی نیافته است. چرا که مردم ایران، عادت کرده‌اند که هر دعوایی را به دادگستری ببرند و از قضات بخواهند که حکم مناسب صادر کند. این در حالی است که نگاه گذشته‌های دور نشان می‌دهد که داوری حتی پیش از دادرسی‌های قضایی وجود داشته و شیوه‌ی اصلی حل و فصل دعاوی بوده است. علت عمده‌ی این امر را در نبود دولت و قدرت مرکزی و قوانین مدون باید جست.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تأکید بر اسلامی شدن قوانین و مقررات، دعوای مشروعیت یا عدم مشروعیت داوری در اسلام پیش‌آمد کرد و مباحث مختلفی را در پی داشت. چرا که مشروعیت و عدم یا امکان قضاوت بر اساس تراضی مورد اجماع فقها نبود و بررسی این قضاوت در عصر غیبت مباحث و آراء متناقضی را پدید آورده بود. این تشتت آراء باعث فترتی در استفاده از داوری شد تا آنکه در سال ۱۳۷۹، قانون جدید آئین دادرسی مدنی در مواد ۴۵۴ تا ۵۰۱ بر مشروعیت تأکید مجدد کرد.

از سوی دیگر با اشغال سفارت امریکا و ایجاد اختلافات و دعاوی متعدد میان دولت و اتباع ایران و آمریکا، راه‌حل بسیار نادری برگزیده شد. دول ایران و آمریکا با میانجی‌گری الجزایر قراردادی را امضا کردند که به موجب آن دعاوی خود را به دیوان جدیدی که به شیوه‌ی داوری حکم می‌کرد، ارائه کردند. این امر با توجه به عدم موفقیت دیوان بین‌المللی داوری در جلب اعتماد دولت‌ها امر بدیعی به شمار می‌آمد. عمر طولانی این دیوان و آراء بسیار مهم و حیاتی آن، توانسته است تا حدودی وجهه‌ی داوری را هم نزد دولت‌ها و هم در میان ملت‌ها بهبود بخشد و در گسترش ادبیات و متون تخصصی داوری در کشور کمک شایان‌توجهی بنماید.

این تحقیق همّ خود را به این امر مصروف داشته است تا با بررسی دو نهاد قضاوت تحکیمی در فقه و داوری در فقه و داوری در حقوق امروزین، ضمن توجه دادن مخاطب به تفاوت‌های این دو نهاد قضائی، مشروعیت داوری را مورد مداقه قرار داده و از این منظر به محسنات و معایب این دو نهاد اشاراتی داشته باشد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقدمه‌ی تحقیقی درباره‌ی نهاد داوری و حکمیت در فقه و حقوق